“Dünya bizim gelecek bizim” yaklaşımıyla, İş Bankası ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin (ODTÜ) denizlerimizdeki kirliliğin önlenmesi ve ekosistemin sürdürülebilirliği için hayata geçirdiği iş birliği devam ediyor.
İş Bankası tarafından bilimsel çalışmalara takviye olmak üzere Aralık 2022’de ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün kullanımına sunulan “Deniz Kâşifi” isimli insansız su altı planörü, Marmara ve Akdeniz’deki araştırmalarının akabinde oksijen düzeylerinin en aza indiği kritik periyotta rotasını tekrar Marmara Denizi’ne çevirdi. Marmara’da yapılacak çalışma ile müsilaja yönelik riskler birinci kez ayrıntılı bir halde araştırılacak ve kapsamlı bir data seti ortaya konulacak.
“Deniz Kâşifi”nin ikinci kere Marmara sularına indirilmesi vesilesiyle İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri Gamze Yalçın, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Barış Salihoğlu ve Müdür Yardımcısı İhtilal Tezcan’nın iştirakiyle bir basın toplantısı düzenlendi.
“DENİZ KİRLİLİĞİNİ HEPİMİZİN ORTAK PROBLEMİ OLARAK GÖRÜYORUZ”
Gamze Yalçın, toplantıda yaptığı konuşmada, aslında bilim dünyasının yıllar evvel dikkat çektiği müsilaj sıkıntısının, 2021’in yaz aylarında Marmara Denizi’nin üzerini kaplayan olağandışı, kaygı verici imgelerle kamuoyunun gündemine geldiğini ve imajların kirliliğin boyutunu net bir halde gözler önüne serdiğini anımsattı.
Sürdürülebilirliği unsur edinmiş bir banka olarak denizlerin ve tabiatın bu durumuna kayıtsız kalmalarının mümkün olmadığını ve deniz kirliliğini herkesin ortak sorunu olarak gördüklerini vurgulayan Yalçın, denizlerin yanında deniz kaynaklarını korumak ve sürdürülebilir kılmak için neler yapılabileceğine dair bilim insanları ve alanında uzman sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliğine gittiklerini söyledi.
“BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİNİ HEDEFLİYORUZ”
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Gayelerinin 14.’sü olan “Sudaki Yaşam” ile okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını müdafaanın ve sürdürülebilir kullanmanın hedeflendiğine işaret eden Yalçın, bu maksada yönelik bilimsel bilginin artırılmasının ve araştırma kapasitesinin geliştirilmesinin kritik kıymete sahip olduğunu belirtti.
Gamze Yalçın ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü ile hayata geçirdikleri “Deniz Kâşifi” projesinin tam olarak bu maksada hizmet ettiğinin altını çizen Yalçın, “ODTÜ ile yaptığımız iş birliğiyle bilimsel araştırmaların kapsamının genişletilmesini hedefliyoruz. Deniz Kâşifi, iklim değişikliğinin denizlerdeki olumsuz tesirleri başta olmak üzere yüksek data gereksinimi duyulan problemlerin tespiti, takibi, tahlil teklifleri geliştirilmesi ve gerekli önlemlerin alınabilmesi için bilgi topluyor. Bu bilgiler, Marmara’da yaşanan müsilaj üzere felaketlerin ve kirliliğin önlenmesinin yanı sıra deniz ekosisteminin sürdürülebilirliğine yönelik bilimsel çalışmalara katkı sunması açısından da büyük kıymet taşıyor” diye konuştu.
“OKSİJENİN YAKLAŞIK %50’SİNİ ÜRETEN OKYANUSLAR VE DENİZLER İÇİN HEPİMİZİN AKSİYON SORUMLULUĞU VAR”
Denizlerdeki kirliliğin azaltılması ve ekolojik istikrarın sürdürülebilirliği için öbür inisiyatifler de aldıklarını belirten Yalçın, bu mevzuda toplumu bilinçlendirmek ve tahlil üretebilmek maksadıyla Türk Deniz Araştırmaları Vakfı tarafından düzenlenen 3. Marmara Denizi Sempozyumu’na mesken sahipliği yaptıklarını; müsilajın bölgedeki canlı ömrüne tesirleri ve tahlil tekliflerine ait “Bir Umut Marmara” belgeseline dayanak verdiklerini, deniz kirliliğini azaltacak yatırımlara finansman sağlamak üzere “Denizleri Koruyalım Kredisi”ni hazırladıklarını anlattı.
Gamze Yalçın, bu alandaki çalışmalarını sürdüreceklerini vurgulayarak, “Dünyanın yaklaşık %70’ini kaplayan, oksijenin en az %50’sini üreten ayrıyeten pek çok kaynağı bize sunan okyanuslar ve denizler için hepimizin hareket sorumluluğu var” dedi.
“DENİZLERİN BİLİNMEYENLERİNİ BİRLİKTE KEŞFEDECEĞİZ”
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu da İş Bankası ile birlikte denizlerin bilinmeyenlerini birlikte keşfetme amacıyla hayata geçirdikleri iş birliği kapsamında Deniz Kâşifi’nin Marmara ve Akdeniz’de ölçümler gerçekleştirdiğini söyledi.
Barış Salihoğlu Salihoğlu, ülkemiz karasularında yapılacak deniz araştırmalarını bir adım ileriye taşıyacak Deniz Kâşifi’nin başka müşahede sistemlerinden, yüksek mekânsal çözünürlüklü data toplaması, uzun periyodik çalışmalar gerçekleştirebilmesi, daima insan müdahalesine gereksinim duymadan otonom operasyonlar yapabilmesi, gerçek vakitli data iletimi ve asgarî çevresel tesiri olması ile ayrıştığının altını çizdi.
Salihoğlu, “Deniz kaşifi sürdürdüğümüz deniz araştırmalarına tamamlayıcı yapıda bir aygıt. Bu aygıt ile gerçekleştirdiğimiz Marmara ve Karadeniz çalışmalarının yanı sıra, önümüzdeki devirde de tüm denizlerimizde çalışmalar yapmayı planlıyoruz. Açık denizde gerçekleştirdiğimiz çalışmaları ve sabit bilgi alan müşahede sistemlerinin tamamlayıcısı olan Deniz Kaşifi üzere otonom aygıtların ve başka müşahede sistemlerinin sayılarının denizlerimizde artması çok kıymetli. Bu sistemler aracılığıyla yapılan müşahedeler sayesinde başta iklim değişikliği ve kirlilik olmak üzere denizlerimiz üzerindeki baskıların tesirlerini daha net anlayabilecek ve bu baskılara yönelik tahliller geliştirebileceğiz.” dedi.
“MARMARA’DA İKİ FARKLI DEVRİ KARŞILAŞTIRACAĞIZ”
Deniz Kâşifi’nin Marmara Denizi çalışmasının iki basamaklı planlandığını, bu çalışmalarla Marmara denizinde iki farklı periyottaki dinamiği anlamaya çalıştıklarını belirten Salihoğlu, şimdiye kadar toplanan bilgilerle müsilaj olayına eğilimli denizlerde, oksijen düzeylerinin düşük olduğu sularda tahlil teklifleri geliştirmek için gerekli kritik bilgilerin sağlandığını tabir etti. Salihoğlu, şu bilgileri aktardı:
“Cihaz, birinci evrede sabit bir ölçüm istasyonu üzere kullanılarak birebir noktada 900 metre derinliğe daldı ve İstanbul Boğazı’ndan çıkan jet akıntısının tesiri 24 saat boyunca gözlendi. Bu sayede birinci kez Boğaz jetinin tesiri yerinde ve gerçek vakitli olarak ölçülebildi. İkinci evrede ise Doğu-Batı uzanımlı 76 km uzunluğunda bir sınır boyunca ölçümler yapıldı. Sınır boyunca, Marmara Denizi’ne özel iki katmanlı sistemde, katmanlar ortası etkileşimi yüksek çözünürlükte belirlemek için yüzey ile 50 metre derinlik ortasında data toplandı. Bu ölçümler, kış şartlarında bile birçok alanın oksijen istikametinden yoksul olduğunu gösterdi. Buna rağmen, Bandırma ve Edremit Körfezleri’nin de bulunduğu güney bölgesine oksijenli Akdeniz alt suyu girişi gözlendi. Ama batıdan doğuya gitgide bu tesirin büsbütün kaybolduğu ve İzmit Körfezi üzere bölgelere kâfi oksijen taşınımının kış şartlarında bile çok sonlu kalacağı ortaya kondu.”
Barış Salihoğlu, bu durumun Marmara Denizi’nde yaşayan canlılar üzerinde olumsuz tesirlere neden olabileceğine dikkat çekti.
AKDENİZ’DE TÜRKİYE’NİN EN UZUN ROBOTİK OŞİNOGRAFİK ÇALIŞMASI YAPILDI
Deniz Kâşifi’nin Akdeniz çalışmasında ise 600 km uzunluğundaki bir sınır boyunca yüzeyden 500 metre aşağıya süzülerek inip çıkan gliderin, konvansiyonel yolla yapılması çok uzun sürecek 500 düşey profile karşılık gelecek halde ölçümler gerçekleştirdiğini söyleyen Salihoğlu, Akdeniz’deki bu araştırmanın, Türkiye denizlerinde otonom bir aygıtla yapılan en uzun robotik oşinografik çalışma olduğunu vurguladı.
Salihoğlu, araştırma keşfinde Doğu Akdeniz’de deniz sistemlerinin davranışının birinci kere yüksek mekânsal çözünürlükte incelendiği bilgisini verdi.