Ticaret Bakanlığı, İsrail limanlarından veya bu ülke menşesi taşıyan, Türkiye-Filistin ikili ticaret düzeneğine dahil olmayan hiçbir yükün Türkiye limanlarına indirilmesine yahut limanlardan İsrail’e gitmek üzere rastgele bir malın yüklenmesine müsaade edilmediğini bildirdi.
Bakanlık tarafından hazırlanan “Türkiye’nin İsrail ile Ticareti Durdurma Süreci Hakkında Bilgi Notu”nda, sürecin başından bu yana atılan adımlara ait bilgi verildi.
İsrail’in Filistin’e yönelik taarruzları münasebetiyle alınan kararlara dikkati çekilen notta, merak edilen 15 soruya dair cevaplar yer aldı.
15 soru ve 15 yanıt şöyle:
Soru 1- İsrail’in 7 Ekim 2023 atakları sonrasında İsrail ile ticaret devam ediyor mu?
Cevap: İsrail ile toplam ticaret 7 Ekim 2023 ile 2 Mayıs 2024 ortasında yaklaşık yüzde 32 oranında azalmıştır. Bu periyotta Türkiye’nin İsrail’e ihracatı yüzde 30 azalış, İsrail’den ithalatı ise yüzde 43,4 azalış kaydetmiştir. İsrail’e hiçbir savunma eseri, askeri hedefli eser ticareti ve eğitim işbirliği yapılmamıştır. 9 Nisan 2024 prestijiyle 54 eser kümesindeki 1019 eserin İsrail’e ihracatı kısıtlanmıştır. İsrail’in ateşkese yanaşmaması, Birleşmiş Milletler kararlarını dikkate almaması ve sivillere yardımları engellemesi karşısında, 2 Mayıs 2024’ten itibaren İsrail ile ithalat ve ihracat süreçleri tüm eserleri kapsayacak formda büsbütün durdurulmuştur.
Soru 2- İsrail, Türkiye ile Özgür Ticaret Mutabakatı’ndan faydalanıyor mu?
Cevap: İsrail ile ticaret büsbütün durdurulduğundan ötürü mutabakat fiilen yürürlükte değildir.
Soru 3- Türkiye’den çıkan gemiler İsrail limanlarına yanaşıyor mu?
Cevap: Filistin devletinin kıyı kentleri İsrail tarafından işgal edilmiştir. Bu sebeple Türkiye’den Filistin’e gönderilen malların yüzde 98’i İsrail denetimindeki Hayfa ve Aşdod limanlarından Filistin’e ulaştırılmak zorundadır. Filistin hükümeti ve Filistin Ulusal İktisat Bakanlığının ikili resmi toplantıdaki ısrarlı talebi üzerine, Hayfa Limanı’ndaki İsrail tehlikesini göz önünde bulundurarak, Filistin ile özgün ticaret düzeneği geliştirilmiştir. İthalatçının ve varış destinasyonunun Filistin olmadığı, Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığınca teyit edilmeyen hiçbir malın Türkiye’den çıkışına müsaade verilmemektedir.
Soru 4- Gemiler evvel bölgedeki öbür bir devlete, daha sonra İsrail’e gidiyor yahut gemiler diğer ülkeye gideceğini beyan edip, seyrüsefer esnasında rota değiştiriyor, Türkiye bu duruma karşı takip yahut müdahalede bulunuyor mu?
Cevap: Türkiye deniz yetki alanı içinde olan gemilere müdahalede bulunmakta, olabilecek suiistimalleri takip etmektedir.
Soru 5- Komşu ülkelere ihracat neden artıyor, yoksa bu ülkeler üzerinden İsrail’e eserler mi gidiyor?
Cevap: Artış tabir edilen ülkelerde olağan dışı bir durum yoktur, benzeri artış seyri öteki ülkelerde de görülmektedir.
Soru 6- Filistin’e kozmetik eserler ya da çelik gidiyor mu, ülke savaş altında, bu eserler nitekim gidiyor mu?
Cevap: Filistin’in 6 milyona yakın nüfusunun paklık eserleri ile inşaat gereçlerine gereksinimi vardır. Filistin ile dış ticaret süreçleri yalnızca Filistin Ulusal İktisat Bakanlığının teyidi ve müsaadesiyle yapılmaktadır.
Soru 7- İsrail’e yük taşıyan gemilerin bilerek Türk limanlarına yanaşmasına ve buradan aldığı yükü İsrail’e götürmesine müsaade veriliyor mu?
Cevap: İsrail limanlarından yahut İsrail menşesi taşıyan, Türkiye-Filistin ikili ticaret düzeneğine dahil olmayan hiçbir yükün Türkiye limanlarına indirilmesine, limanlardan İsrail’e gitmek üzere rastgele bir malın da yüklenmesine müsaade edilmemektedir.
Soru 8- Türkiye ile İsrail ortasındaki ticaret hala devam ediyor mu, bu durum Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) raporlarında nasıl görünüyor?
Cevap: TÜİK datalarında Mayıs 2024’ten itibaren İsrail’e rastgele bir ihracat yahut ithalat olmadığı görülmektedir.
Soru 9- İsrail resmi datalarına nazaran Türkiye ile ticaretin devam ettiği yanlışsız mu?
Cevap: Türkiye’nin ticareti Filistin ile devam etmektedir. İsrail ile Filistin’in mevcut protokolleri doğrultusunda gümrük süreçleri İsrail gümrük otoritelerince yapılmaktadır. TÜİK sayılarına prestij edilmelidir.
Soru 10- İsrail ile ticaret sona erdi, İsrail hükümetinin reaksiyonu oldu mu?
Cevap: İsrail birçok milletlerarası platformda Türkiye’nin kararını amaç almıştır. Ticareti yasaklama kararını İsrail Ekonomi Bakanı, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütüne (OECD) şikayet etmiştir.
Soru 11- Türkiye üzerinden İsrail’e petrol gidiyor mu?
Cevap: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, Ceyhan üzerinden İsrail’e petrol sevkiyatı yapıldığı ve Türkiye’nin buna müsaade verdiği istikametindeki tezlerin büsbütün temelsiz olduğunu belirtmiştir.
Soru 12- İsrail ile ticaret durmuş olabilir fakat Filistin’e olan ticarette çok yüksek artış var. Savaşta olan bir ülkenin bu kadar ithalat yapması olağan mi?
Cevap: Filistin, yaklaşık 6 milyonluk nüfusu ile sıkıntı koşullar altında olsa da dünyadan birçok eser tedarik etmektedir. Artış, ticareti durdurma kararından sonra, evvelki periyotla mukayesede oluşan baz tesirinden ötürü yüksek görünmektedir. Buna karşın ticaret geçmiş devrin gerisindedir.
Soru 13- Türkiye, İsrail’e jet yakıtı gönderdi mi?
Cevap: Türkiye, İsrail’e hiçbir formda jet yakıtı göndermemiştir. Manipülatif biçimde deverana sokulan teze husus yakıt, İsrail’in 7 Ekim 2023’ten sonra Gazze’ye yönelik başlayan akınlardan evvel, Türkiye’ye turist getiren İsrail yolcu uçaklarına verilen 641 bin dolarlık dönüş yakıtından ibarettir.
Soru 14- Türkiye’den İsrail’e barut ve patlayıcı husus ihracatı yapıldı mı?
Cevap: Türkiye, 7 Ekim 2023’te başlayan katliamdan sonra değil, çok daha öncesinde İsrail’e askeri hedefle kullanılabilecek rastgele bir eser yahut hizmetin satışına müsaade vermemiştir. Ayrıyeten, savunma eserleri ihracatı Ulusal Savunma Bakanlığının müsaadesi alınmadan yapılamamaktadır.
Soru 15- İsrail, Filistin’e mal sevkiyatına müsaade vermiyor, eserler Filistin’e nasıl gidiyor?
Cevap: İsrail, üçüncü ülkelerin Filistin ile yaptığı ticareti yalnız Gazze özelinde, savaş gerekçesiyle yasaklamıştır. Bugün prestijiyle, Batı Şeria’ya mal tedariki milletlerarası mutabakatlar altında mümkün olabilmektedir.